آیا بیماری اسکولیوز خطرناک است؟ اگر شما یا عزیزانتان با انحنای غیرطبیعی ستون فقرات مواجه هستید، ادامه مقاله را بخوانید تا با راهکارهای درمان آن آشنا شوید.
خطرناک بودن بیماری اسکولیوز
اسکولیوز یا انحنای غیرطبیعی جانبی ستون فقرات، یک اختلال اسکلتی است که می‌تواند طیفی از خفیف تا شدید داشته باشد. در موارد خفیف، فرد ممکن است حتی از وجود این مشکل آگاه نباشد، زیرا اغلب بدون درد و علامت است و تنها در معاینات یا تصویربرداری‌های روتین کشف می‌شود. اما در صورت پیشرفت بیماری و افزایش زاویه انحراف، اسکولیوز می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت جسمی و حتی روانی فرد داشته باشد. فشار غیرطبیعی روی مهره‌ها و عضلات باعث درد مزمن در ناحیه کمر، گردن یا شانه‌ها می‌شود. همچنین در موارد شدید، این انحراف می‌تواند به قفسه سینه فشار وارد کرده و عملکرد ریه‌ها و قلب را مختل کند، که به تنگی نفس، خستگی زودرس و کاهش سطح انرژی منجر می‌شود. از سوی دیگر، تغییرات ظاهری مانند عدم تقارن شانه‌ها یا لگن ممکن است باعث کاهش اعتماد به‌نفس، اضطراب اجتماعی یا افسردگی شود، به‌ویژه در نوجوانان. بنابراین، اگرچه اسکولیوز در بسیاری از افراد خطری فوری ایجاد نمی‌کند، اما در صورت نادیده گرفتن آن، می‌تواند به تدریج تبدیل به یک مشکل جدی با پیامدهای جسمی و روانی شود. تشخیص زودهنگام، پیگیری درمانی منظم و تمرینات اصلاحی می‌تواند نقش مهمی در کنترل این بیماری و پیشگیری از پیشرفت آن داشته باشد.
انواع اسکولیوز و بررسی شدت آن
اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون فقرات، انواع مختلفی دارد که بسته به علت ایجاد آن تقسیم‌بندی می‌شود. اسکولیوز مادرزادی از بدو تولد وجود دارد و به دلیل ناهنجاری‌های ساختاری در مهره‌ها ایجاد می‌شود. نوع ایدیوپاتیک که شایع‌ترین نوع است، معمولاً در سنین نوجوانی ظاهر می‌شود و علت مشخصی ندارد. اسکولیوز عصبی-عضلانی به دلیل بیماری‌هایی مثل فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی ایجاد می‌شود. همچنین اسکولیوز دژنراتیو در بزرگسالی و سالمندی به علت فرسایش و تخریب دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات به وجود می‌آید. شدت اسکولیوز بر اساس زاویه انحراف ستون فقرات (زاویه کوب) سنجیده می‌شود: انحراف کمتر از ۲۰ درجه معمولاً خفیف، بین ۲۰ تا ۴۰ درجه متوسط و بیش از ۴۰ یا ۵۰ درجه شدید محسوب می‌شود. شدت اسکولیوز در کنار نوع آن، نقش مهمی در تعیین روش درمان ایفا می‌کند.
روش های تشخیص
تشخیص اسکولیوز (انحنای جانبی ستون فقرات) معمولاً با ترکیبی از معاینه‌های بالینی و تصویربرداری انجام می‌شود. در ادامه روش‌های رایج تشخیص اسکولیوز را با جزئیات برایتان توضیح می‌دهم:
معاینه فیزیکی اولیه
تست آدمز (Adam’s Forward Bend Test): رایج‌ترین روش غربالگری اولیه است. فرد به جلو خم می‌شود و پزشک به دنبال هرگونه برجستگی یا عدم تقارن در پشت یا دنده‌ها می‌گردد.
بررسی نامتقارنی بدن: شامل بررسی سطح شانه‌ها، زاویه تیغه‌های شانه، اختلاف طول پاها، برجستگی قفسه سینه و وضعیت کلی لگن.
بررسی راه رفتن: گاهی در اسکولیوزهای شدید، راه رفتن فرد نیز دچار تغییر می‌شود.
تصویربرداری‌های تشخیصی
رادیوگرافی (X-ray) رایج‌ترین روش تشخیص دقیق: نمای کامل از ستون فقرات ارائه می‌دهد.
زاویه Cobb: پزشک با اندازه‌گیری این زاویه بر اساس عکس رادیولوژی شدت اسکولیوز را تعیین می‌کند:
زیر ۱۰ درجه: طبیعی یا بسیار خفیف
۱۰ تا ۲۵ درجه: خفیف
۲۵ تا ۴۰ درجه: متوسط
بالای ۴۰ درجه: شدید
در صورتی که شما یا فرزندتان دچار علائمی مانند عدم تقارن شانه‌ها، انحراف لگن یا کج‌بودن بدن به یک سمت هستید، گرفتن عکس انحراف ستون فقرات در رادیولوژی اکباتان می‌تواند گام اول برای تشخیص و شروع درمان مؤثر باشد. این مرکز با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن تصویربرداری و تیمی مجرب، امکان بررسی دقیق و تخصصی ساختار ستون فقرات را فراهم کرده است.
MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) برای بررسی علت‌های احتمالی عصبی یا نخاعی مانند تومور، کیست یا ناهنجاری مادرزادی استفاده می‌شود.
معمولاً زمانی تجویز می‌شود که علائم عصبی یا درد غیرطبیعی وجود داشته باشد.
CT Scan در موارد خاص برای بررسی دقیق‌تر استخوان‌ها یا ساختار مهره‌ها.
معمولاً برای ارزیابی پیش از جراحی استفاده می‌شود.
اسکن سه‌بعدی ستون فقرات (مثل EOS Imaging) روش جدیدتر با اشعه کمتر از X-ray
تصویر سه‌بعدی بدن را در حالت ایستاده فراهم می‌کند.
در مراکز پیشرفته‌تر استفاده می‌شود.
سایر روش‌ها و ابزارها
اسکلرومتر یا اسکولیومتر: ابزار دستی برای اندازه‌گیری چرخش ستون فقرات در تست آدمز.
آنالیز وضعیت بدن با نرم‌افزارهای کامپیوتری: در کلینیک‌های فیزیوتراپی یا ارتوپدی برای بررسی تغییرات وضعیت بدنی و طراحی برنامه اصلاحی استفاده می‌شود.
معاینه عصبی در صورت وجود علائم خاص
تست قدرت عضلانی، رفلکس‌ها، حساسیت پوستی و تعادل برای بررسی تأثیر احتمالی انحنای ستون فقرات بر سیستم عصبی.
آیا اسکولیوز همیشه پیشرفت می‌کند؟
اسکولیوز همیشه پیشرفت نمی‌کند، اما این مسئله به عوامل مختلفی بستگی دارد. در واقع، برخی از موارد اسکولیوز خفیف ممکن است سال‌ها بدون تغییر باقی بمانند یا حتی با ورزش و اصلاح سبک زندگی کنترل شوند، اما برخی دیگر با گذر زمان پیشرفت می‌کنند و نیاز به مداخله دارند. در ادامه، عوامل موثر در احتمال پیشرفت اسکولیوز را بررسی می‌کنیم:
سن فرد
در دوران رشد سریع (مثلاً نوجوانی)، اسکولیوز احتمال بیشتری برای پیشرفت دارد.
در افراد بالغ، پیشرفت کندتر اما ممکن است به دلیل فرسایش ستون فقرات رخ دهد.
درجه انحراف اولیه (زاویه کوب)
اسکولیوز با زاویه بیش از ۲۰–۲۵ درجه در زمان تشخیص، بیشتر مستعد پیشرفت است.
انحراف‌های کمتر از ۱۰ درجه معمولاً پیگیری می‌شوند و نیازی به درمان ندارند.
نوع اسکولیوز
اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان شایع‌ترین نوع با احتمال پیشرفت بالا در دوران بلوغ است.
اسکولیوز دژنراتیو در سالمندان نیز ممکن است به مرور تشدید شود.
وضعیت عضلات و ساختار بدن
ضعف عضلات مرکزی (core)، عدم تعادل عضلانی یا وضعیت نادرست بدن می‌تواند احتمال پیشرفت را افزایش دهد.
عدم مداخله یا بی‌توجهی به درمان‌های غیرجراحی
نادیده گرفتن تمرینات اصلاحی، بریس یا جلسات فیزیوتراپی، روند انحراف را تسریع می‌کند.
نقش تشخیص زودهنگام در کاهش خطر
تشخیص زودهنگام اسکولیوز نقش حیاتی در جلوگیری از پیشرفت انحراف ستون فقرات و کاهش عوارض بلندمدت آن دارد. زمانی که اسکولیوز در مراحل ابتدایی شناسایی شود، این امکان وجود دارد که با روش‌های غیرجراحی مانند تمرینات اصلاحی، فیزیوتراپی تخصصی، استفاده از بریس و اصلاح سبک زندگی، از پیشرفت بیشتر انحراف جلوگیری کرد و حتی آن را تا حدی اصلاح نمود. این مداخله‌های ساده و کم‌هزینه می‌توانند مانع از رسیدن انحراف به مراحل شدید شوند، جایی که ممکن است تنها گزینه، جراحی سنگین و پرهزینه باشد.
علاوه بر این، تشخیص زودهنگام می‌تواند از بروز عوارضی مانند درد مزمن، ناهنجاری ظاهری، محدودیت حرکتی و حتی مشکلات تنفسی در آینده جلوگیری کند. در نوجوانانی که در مرحله رشد سریع قرار دارند، اهمیت این موضوع دوچندان است، زیرا انحراف می‌تواند در مدت کوتاهی به‌سرعت افزایش یابد. والدین، معلمان و مربیان ورزشی می‌توانند با دقت در وضعیت بدنی کودکان و نوجوانان، به این موضوع پی ببرند و آن‌ها را برای ارزیابی تخصصی ارجاع دهند.
به‌طور خلاصه، هرچه اسکولیوز زودتر شناسایی شود، مسیر درمان ساده‌تر، کم‌هزینه‌تر و موفق‌تر خواهد بود. برای این هدف، غربالگری‌های منظم در مدارس و معاینات دوره‌ای ستون فقرات به‌ویژه در دوران بلوغ، توصیه می‌شود.
روش های درمانی
درمان اسکولیوز به عوامل متعددی مانند شدت انحنا، سن بیمار، نوع اسکولیوز (ساختاری یا عملکردی)، و میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد. در موارد خفیف، که زاویه انحراف ستون فقرات کمتر از ۲۰ درجه است، معمولاً نیاز به درمان خاصی نیست و با انجام تمرینات اصلاحی، ورزش‌های تقویتی و تحت نظر داشتن دوره‌ای توسط پزشک، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. فیزیوتراپی و ورزش‌های تخصصی مانند تمرینات مبتنی بر روش شوث (Schroth Method) به اصلاح الگوهای حرکتی و تقویت عضلات پشتی کمک می‌کنند. در موارد متوسط، که زاویه انحراف بین ۲۰ تا ۴۰ درجه باشد، استفاده از بریس یا قوزبند طبی به‌ویژه در نوجوانان در حال رشد، نقش مؤثری در کنترل انحنا دارد و مانع پیشرفت آن می‌شود. این بریس‌ها باید طبق نظر متخصص ارتوپد طراحی و استفاده شوند. اما در موارد شدیدتر، که انحنا بیش از ۴۰ یا ۵۰ درجه است و باعث درد، فشار به اندام‌ها یا اختلال در عملکرد تنفسی می‌شود، جراحی ستون فقرات توصیه می‌شود. رایج‌ترین روش جراحی، فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion) است که در آن مهره‌های منحرف‌شده با استفاده از پیچ و میله به هم متصل می‌شوند تا از پیشرفت انحنا جلوگیری شود. لازم است هر فرد مبتلا تحت بررسی دقیق توسط تیم پزشکی قرار گیرد تا مناسب‌ترین مسیر درمانی بر اساس وضعیت اختصاصی او انتخاب شود.
کلام پایانی
اسکولیوز تنها یک انحراف ساده در ستون فقرات نیست؛ بلکه می‌تواند آغازگر زنجیره‌ای از مشکلات جسمی، حرکتی و حتی روانی باشد. از دردهای مزمن و ناتوانی‌های حرکتی گرفته تا کاهش اعتماد به نفس و انزوای اجتماعی، این بیماری در صورت نادیده گرفتن، می‌تواند زندگی فرد را در ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار دهد. اما نکته امیدوارکننده اینجاست که در اغلب موارد، اسکولیوز اگر به‌موقع تشخیص داده شود، کاملاً قابل کنترل و مدیریت است.
تشخیص زودهنگام، انجام معاینات دوره‌ای، توجه به تغییرات ظاهری بدن، پیگیری درمان‌های غیرجراحی و اصلاح سبک زندگی می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند و کیفیت زندگی فرد را حفظ نمایند. چه کودک باشید، چه نوجوان یا بزرگسال، سلامت ستون فقرات‌تان را جدی بگیرید. زیرا ستون فقرات، تنها محور حرکت بدن نیست؛ بلکه ستون اصلی سلامت و آرامش شما در زندگی روزمره است.
پس اگر نشانه‌ای از عدم تقارن در بدن یا احساس درد غیرعادی دارید، آن را نادیده نگیرید. مشورت با پزشک و انجام تصویربرداری‌های تخصصی، گامی کوچک اما سرنوشت‌ساز برای محافظت از آینده‌تان خواهد بود. برای این منظور، مرکز تصویربرداری اکباتان دکتر بهنام غیاثوند با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص، آماده ارائه خدمات تشخیصی دقیق و حرفه‌ای به مراجعین عزیز است. تشخیص به‌موقع، آغاز مسیر درمان مؤثر است. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 0214466606 اقدام کنید.
