آیا بیماری اسکولیوز به فرزند منتقل می‌شود؟ آنچه باید بدانید
آیا بیماری اسکولیوز به فرزند منتقل می‌شود؟ آنچه باید بدانید
تیم محتوای ایران نوبت
آیا بیماری اسکولیوز به فرزند منتقل می‌شود؟ در این مقاله به بررسی علمی احتمال انتقال این عارضه به فرزند و نقش عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن می‌پردازیم.
آیا بیماری اسکولیوز ارثی است؟
بیماری اسکولیوز ممکن است تا حدی به ارث برسد، اما عوامل ژنتیکی تنها یکی از عواملی هستند که در بروز آن نقش دارند. تحقیقات نشان می‌دهند که اگر یکی از والدین به این بیماری مبتلا باشد، احتمال بروز آن در فرزند افزایش می‌یابد، اما این به معنای انتقال قطعی آن نیست. علاوه بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی مانند وضعیت بدنی، فعالیت‌های فیزیکی و آسیب‌های وارد شده به ستون فقرات نیز می‌توانند در بروز این بیماری موثر باشند. بنابراین، اگرچه ژنتیک ممکن است نقشی در ایجاد آن داشته باشد، محیط و سبک زندگی نیز می‌توانند تاثیرات قابل توجهی داشته باشند.
انواع اسکولیوز و شایع ترین نوع ارثی آن
ایدیوپاتیک نوجوانان (AIS)
بالاترین احتمال انتقال ژنتیکی و شایع‌ترین نوع است.
علت دقیق آن مشخص نیست، اما ژنتیک نقش کلیدی دارد (ژنتیک + محیطی).
معمولاً بین سنین ۱۰ تا ۱۸ سالگی بروز می‌کند.
اگر یکی از اعضای خانواده (خصوصاً والدین یا خواهر/برادر) مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرزند افزایش می‌یابد.
مطالعات ژنتیکی روی ژن‌هایی مانند CHD7، LBX1 و GPR126 تمرکز دارند.
سندرمی (Syndromic Scoliosis)
در برخی سندرم‌های ژنتیکی ارثی مانند سندرم مارفان، نوروفیبروماتوز یا سندرم ورتبرال وجود دارد.
انتقال این نوع در چارچوب بیماری ژنتیکی زمینه‌ای رخ می‌دهد.
اگر سندرم به ارث برسد، اسکولیوز نیز ممکن است همراه آن منتقل شود.
معمولاً پیچیده است و نیاز به تیم درمانی چندرشته‌ای دارد.
مادرزادی (Congenital Scoliosis)
از بدو تولد وجود دارد.
ناشی از نقص در رشد مهره‌ها در دوران جنینی است.
ممکن است یک یا چند مهره به درستی شکل نگرفته باشند یا به هم چسبیده باشند.
معمولاً با سایر ناهنجاری‌های مادرزادی همراه است (مثلاً مشکلات قلب یا کلیه).
در بیشتر موارد اتفاقی (sporadic) است و ارثی محسوب نمی‌شود.
مگر در مواردی که جزئی از یک سندرم ژنتیکی مادرزادی باشد (که به رتبه دوم نزدیک می‌شود).
عصبی-عضلانی (Neuromuscular Scoliosis)
به دلیل بیماری‌هایی که عضلات و اعصاب را درگیر می‌کنند (مثل فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و اسپینا بیفیدا) رخ می‌دهد.
معمولاً پیش‌رونده است و نیاز به درمان جدی دارد.
ممکن است بیمار توانایی حفظ وضعیت بدنی نداشته باشد.
اسکولیوز ناشی از بیماری‌های عصبی یا عضلانی غیر ارثی است.
عامل اصلی، بیماری زمینه‌ای است که اغلب ژنتیکی نیست.
ارث‌پذیری در این نوع بسیار پایین است.
دژنراتیو (Degenerative Scoliosis)
در سنین بالا به دلیل سایش مفاصل، آرتروز، کاهش تراکم استخوان رخ می‌دهد.
هیچ نقش ژنتیکی شناخته‌شده‌ای در بروز این نوع وجود ندارد.
کاملاً اکتسابی و مربوط به افزایش سن است.
علائم اسکولیوز (در سنین مختلف)
نوزادان و کودکان نوپا
این بیماری در نوزادان (مادرزادی یا زودرس) اغلب با علائم زیر شناخته می‌شود:
انحنای واضح و غیرطبیعی ستون فقرات هنگام خواب یا نشستن
نابرابری در طول دو سمت قفسه سینه یا پشت
تاخیر در رشد حرکتی (مثل نشستن یا چهار دست و پا رفتن)
اختلال در تعادل یا کنترل تنه
در موارد شدید، مشکلات تنفسی
کودکان و نوجوانان
در این سنین معمولاً بدون درد است، به همین دلیل تشخیص آن گاهی سخت می‌شود و نیاز به دقت والدین و معاینه منظم دارد. علائم رایج:
شانه‌های نابرابر
برجستگی دنده‌ها هنگام خم شدن به جلو
فاصله غیرطبیعی بین دست و بدن در حالت ایستاده
تغییر شکل پشت یا کمر هنگام نگاه از پشت
کج ایستادن یا احساس "کج بودن بدن"
بزرگسالان
در بزرگسالان، به‌ویژه در نوع دژنراتیو (ناشی از پیری)، علائم ممکن است دردناک باشند و بر کیفیت زندگی اثر بگذارند. علائم شایع:
درد کمر یا گردن (مزمن و در حال افزایش)
سفتی عضلات پشتی یا کمری
کاهش قد با گذشت زمان
احساس خستگی یا فشار در پشت پس از ایستادن یا راه رفتن طولانی
در موارد پیشرفته: بی‌حسی یا گزگز پاها به دلیل فشار بر اعصاب نخاعی
مراحل تشخیص
معمولاً در سه مرحله انجام می‌شود:
معاینه فیزیکی (کلینیکی)
تست خم شدن به جلو (Adam’s Forward Bend Test)
بررسی عدم تقارن در شانه‌ها، کتف‌ها و لگن
مقایسه فاصله دست تا تنه در دو طرف
مشاهده کجی ستون فقرات یا چرخش تنه
بررسی قد فرد برای تشخیص کاهش قد ناشی از انحراف
بررسی قدرت عضلات، تعادل و راه‌رفتن
تصویربرداری تشخیصی
عکس رادیولوژی (X-ray) عکس رادیولوژی (X-ray) دقیق‌ترین روش برای اندازه‌گیری زاویه انحراف ستون فقرات است. معمولاً از تمام ستون فقرات (سرویکال تا لومبار) در وضعیت ایستاده عکس گرفته می‌شود. اگر زاویه انحراف بیشتر از ۱۰ درجه باشد، اسکولیوز تأیید می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند تا علاوه بر تشخیص اسکولیوز، میزان انحراف ستون فقرات را نیز به‌طور دقیق اندازه‌گیری کرده و برنامه درمانی مناسب را تجویز کند. تشخیص انحراف ستون فقرات با رادیولوژی برای ارزیابی و پیگیری وضعیت بیماران ضروری است.
تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) در صورتی تجویز می‌شود که: علائم عصبی (مثل ضعف یا بی‌حسی) وجود داشته باشد، بیمار کم‌سن باشد و انحراف سریعی داشته باشد، پزشک به مشکلات مغز نخاع یا طناب عصبی مشکوک باشد (مثلاً در نوع عصبی-عضلانی یا مادرزادی).
سی‌تی‌اسکن (CT Scan) معمولاً برای بررسی دقیق‌تر ساختار مهره‌ها یا جزییات استخوانی در موارد پیچیده یا جراحی‌پذیر استفاده می‌شود.
سونوگرافی ستون فقرات (در نوزادان) در نوزادان زیر ۶ ماه، سونوگرافی ستون فقرات می‌تواند برای بررسی انحنای اولیه یا ناهنجاری‌های مادرزادی استفاده شود، چون استخوان‌ها هنوز کاملاً سخت نشده‌اند.
بررسی‌های تکمیلی
تست‌های نورولوژیک (عصبی) برای بررسی رفلکس‌ها، تون عضلانی، قدرت عضلانی و حس پوست انجام می‌شود.
به ویژه در نوع عصبی-عضلانی یا در مواردی که احتمال فشار بر نخاع وجود دارد.
بررسی‌های اسکلتی-عضلانی دیگر بررسی تفاوتی طول پاها
تست دامنه حرکتی ستون فقرات
معاینه ستون فقرات در حالت نشسته و ایستاده
غربالگری مدارس در برخی کشورها، برنامه‌های غربالگری سالانه در مدارس برای تشخیص زودهنگام این بیماری در نوجوانان اجرا می‌شود. این برنامه‌ها شامل:
معاینه فیزیکی ساده
تست خم شدن به جلو
ثبت نتایج و ارجاع در صورت لزوم
روش‌های درمان
این بیماری بسته به شدت انحراف، سن بیمار، نوع آن، و سرعت پیشرفت آن، می‌تواند متفاوت باشد. برخی موارد تنها نیاز به پیگیری دارند، اما در برخی دیگر، مداخلات تخصصی مانند جراحی لازم است.
اصول کلی درمان
درمان اسکولیوز با هدف: جلوگیری از پیشرفت انحنا
کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی
اصلاح یا تثبیت وضعیت ستون فقرات
انجام می‌شود.
نظارت و پیگیری (Observation)
مناسب برای کودکان در حال رشد با انحنای خفیف (۱۰ تا ۲۰ درجه) و بزرگسالان بدون علائم خاص یا درد. اقدامات:
معاینه منظم (هر ۴ تا ۶ ماه)
گرفتن عکس رادیولوژی دوره‌ای
آموزش وضعیت بدنی درست و اصلاح سبک زندگی
در بسیاری از موارد خفیف، تنها نظارت منظم کافی است.
بریس (ارتز ستون فقراتBrace Therapy-)
مناسب برای نوجوانان در حال رشد با انحنای بین ۲۰ تا ۴۰ درجه و همچنین زمانی که هدف، جلوگیری از پیشرفت انحنا باشد نه اصلاح کامل آن. انواع بریس رایج:
بریس بوستون: رایج‌ترین، پوشش از زیر بغل تا لگن
بریس میلواکی: برای انحناهای بالای سینه
بریس چارلستون: فقط برای استفاده شبانه
معمولاً باید روزانه ۱۸ تا ۲۳ ساعت استفاده شود.
هرچه مدت استفاده بیشتر باشد، موثرتر است.
در رشد کودک بسیار کمک‌کننده است و ممکن است نیاز به جراحی را کاهش دهد.
فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی
مناسب برای: اسکولیوزهای خفیف تا متوسط
بعد از استفاده از بریس یا عمل جراحی
بزرگسالانی که با درد یا خشکی عضلات روبه‌رو هستند
اهداف: تقویت عضلات پشتیبان ستون فقرات
بهبود انعطاف‌پذیری و وضعیت بدن
کاهش درد و افزایش تعادل عضلانی
دارو درمانی و کنترل درد
مناسب برای بزرگسالان با اسکولیوز دژنراتیو همراه با درد. این روش‌ها معمولاً برای "کنترل علائم" هستند، نه اصلاح انحراف.
جراحی اصلاحی (Spinal Fusion Surgery)
مناسب برای انحنای شدید بیش از ۴۵–۵۰ درجه و مواردی که انحنا در حال پیشرفت است و باعث درد یا اختلال عملکرد شده است. هدف جراحی:
اصلاح انحنای ستون فقرات
تثبیت آن با استفاده از میله، پیچ و گرافت استخوانی
روش‌های مکمل و سبک زندگی
هرچند این روش‌ها جایگزین درمان تخصصی نیستند، اما می‌توانند به بهبود شرایط بیمار کمک کنند:
شنا و آب‌درمانی: به کاهش فشار بر ستون فقرات کمک می‌کند
یوگا (با احتیاط): افزایش انعطاف‌پذیری و تنفس صحیح
کاهش وزن: فشار بر مهره‌ها را کم می‌کند
تغذیه مناسب: مخصوصاً برای رشد استخوان‌ها در کودکان (کلسیم، ویتامینD)
نتیجه گیری
اسکولیوز می‌تواند به‌طور ارثی از والدین به فرزند منتقل شود، به‌ویژه در نوع ایدیوپاتیک نوجوانان. اگرچه ژنتیک نقش مهمی دارد، عوامل محیطی و سبک زندگی نیز مؤثر هستند. در صورتی که سابقه خانوادگی این بیماری وجود داشته باشد، انجام غربالگری و معاینات منظم برای کودکان ضروری است. تشخیص زودهنگام و اقدامات پیشگیرانه مانند بریس و فیزیوتراپی می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و نیاز به جراحی را کاهش دهد. در این زمینه، دکتر بهنام غیاثوند، رادیولوژیست با تجربه در مرکز تصویربرداری اکباتان، می‌تواند با استفاده از روش‌های پیشرفته تصویربرداری، تشخیص دقیق‌تری از وضعیت اسکولیوز ارائه دهد و راهنمایی‌های لازم را برای درمان و پیشگیری ارائه کند. برای دریافت مشاوره می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا از طریق شماره تماس 0214466606 اقدام کنید.
-1744877097.jpg)
