شکاف لب و شکاف کام شکاف یا جدایی است که در لب فوقانی و کام در حین رشد جنین در رحم اتفاق می افتد و ممکن است اختلالاتی در ظاهر، بلع و تکلم داشته باشد. برای اطلاعات بیشتر همراه ما باشید.
شکاف لب و شکاف کام در جنین به چه معناست؟
این شکاف در واقع نوعی ناهنجاری مادرزادی در لب بالا و کام (سق یا سقف دهان) جنین است و به دلیل نپیوستن بافت های لب بالا و کام زمانی که جنین در حال رشد در رحم مادر است رخ می دهد و می تواند در برخی موارد حتی باعث عفونت گوش و مشکل در شنوایی یا دندانی شود. شکاف لب (یا با شکاف در کام یا بدون آن) در نوزادان پسر و شکاف کام (بدون شکاف درلب) در نوزادان دختر بیشتر دیده می شود.
شکاف لب یا cleft lip چیست؟
در ابتدا بدانید که لب های جنین در هفته های 4 تا 7 بارداری شکل می گیرند و این شکل گیری به این صورت است که بافت های دو طرف سر در مرکز به هم می پیوندند و فرم های لب و دهان را شکل می دهند اما اگر بافت های سازنده لب به درستی پیوند نخورند نتیجه ی آن ایجاد شکافی در لب بالا است که به آن لب شکری نیز گفته می شود و این شکاف می تواند یک طرفه، دوطرفه و یا در وسط باشد.
شکاف کام یا cleft palate چیست؟
احتمالا می خواهید بدانید که سق یا کام در چه هفته هایی تشکیل می شود؟ سق دهان جنین در هفته های 6 تا 9 بارداری شکل می گیرد. این اختلال نیز، در زمان رشد جنین اگر بافت های تشکیل دهنده ی کام به درستی به هم پیوند نخورند شکافی در کام ایجاد می شود و این شکاف می تواند در کام سخت (استخوان جلویی کام) یا کام نرم (قسمت پشتی کام که نرم است) رخ دهد. این ناهنجاری هم می تواند در یک طرف هم دو طرف دیده شود برای برخی نوزادان ممکن است در دو قسمت جلو و پشت کام باز باشد و برای سایرین، برخی از کام باز باشد.
لازم است بدانید از آنجایی که لب و کام جداگانه شکل می گیرند و رشد می کنند ممکن است:
شکاف در لب ولی بدون شکاف در کام رخ دهد.
شکاف در کام بدون شکاف در لب رخ دهد.
این شکاف هم در لب و هم در کام رخ دهد (شایع ترین).
اگر می خوهید درباره سونوگرافی های دوران بارداری بیشتر اطلاعات کسب کنید می توانید مقاله سونوگرافی بارداری را مطالعه کنید.
دلایل ایجاد شکاف لب و کام
این اختلالات در بیشتر موارد ممکن است دلیل خاصی نداشته باشد و قابل پیشگیری هم نباشد. تا به امروز بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی بر آن تاثیر می گذارد. مثلا اگر خانمی دارای لب شکری یا شکاف سق بوده باشد و همسر سالمی داشته باشند احتمال اینکه فرزند هم این اختلال را به ارث ببرد کم است ولی در هر حال این احتمال از لحاظ ژنتیکی وجود دارد و باید بررسی (مشاوره ژنتیک) شود.
البته طبق مطالعات عوامل دیگری نیز می توانند در بروز این اختلالات تاثیر بگذارند از جمله:
کمبود اسید فولیک.
اضافه وزن زیاد.
استعمال دخانیات و نوشیدنی های الکلی (خانم های بارداری که سیگار می کشند بیشتر از خانم هایی که نمی کشند نوزادانی با این اختلال به دنیا آورده اند).
اختلالات تولد مانند سندرم دی جورج یا سندرم پیر رابین.
قرار گرفتن در معرض ویروس ها یا مواد شیمیایی در زمان بارداری.
بیماری های زمینه ای مانند دیابت (خانم های مبتلا به دیابت که قبل از بارداری تشخیص داده شده است، در مقایسه با خانم هایی که دیابت نداشتند، بیشتر در معرض این ناهنجاری برای فرزندانشان بوده اند).
مصرف داروهای ضد تشنج و سرطان مانند متوترکسات (معمولا برای درمان سرطان، آرتریت و پسوریازیس استفاده می شود) در دوران بارداری.
انواع شکاف لب
این اختلال به صورت کلی ممکن است در افراد به صورت های زیر نمایان شود:
یک طرفه
دو طرفه
وسط
گاهی به ندرت، شکاف فقط در ماهیچه های کام نرم (شکاف کام زیر مخاطی) اتفاق می افتد که در پشت دهان قرار دارد که توسط پوشش دهان پوشیده شده است. این نوع شکاف اغلب در بدو تولد مورد توجه قرار نمی گیرد.
انواع شکاف لب
این اختلال به صورت کلی ممکن است در افراد به صورت های زیر نمایان شود:
یک طرفه
دو طرفه
وسط
گاهی به ندرت، شکاف فقط در ماهیچه های کام نرم (شکاف کام زیر مخاطی) اتفاق می افتد که در پشت دهان قرار دارد که توسط پوشش دهان پوشیده شده است. این نوع شکاف اغلب در بدو تولد مورد توجه قرار نمی گیرد.
چطور شکاف لب و کام تشخیص داده می شود؟
همانطور که می دانید این اختلالات باعث تغییرات فیزیکی در صورت جنین می شود و اغلب در همان دوران بارداری با سونوگرافی آنومالی قابل تشخیص هستند. در سونوگرافی های آنومالی جنین از جمله مواردی که بررسی می شود صورت و لب فوقانی جنین است و اگر در این سونوگرافی تشخیص داده شود که جنین به این اختلالات مبتلا است برای بررسی اینکه این شکاف تا چه میزانی است از سونوگرافی سه بعدی استفاده می شود که بسیار با ارزش است همچنین اگر مشخص شود که جنین به لب شکری مبتلا است بازسازی استخوانی نیز انجام می شود تا بررسی شود که آیا نقصی در استخوان کام هم دارد یا خیر. بنابراین اغلب در سونوگرافی قابل مشاهده است و فقط برخی از انواع آن مانند شکاف کام ایزوله (بدون لب شکری) ممکن است در سونوگرافی قابل دیدن و تشخیص نباشند که پس از تولد با معاینه فیزیکی دهان، بینی و کام به احتمال زیاد قابل تشخیص هستند.
اگر می خواهید درباره سونوگرافی سه بعدی هم اطلاعاتی کسب کنید می توانید مقاله سونوگرافی سه بعدی را مطالعه کنید.
در بارداری این اختلالات چه زمانی در سونوگرافی دیده می شوند؟
این بیماری ممکن است مشکلاتی را به همراه داشته باشد، از جمله:
مشکلات بلع
زمانی که شکاف در قسمت کام ایجاد می شود غذا و مایعات ممکن است از دهان به بینی برگردند به همین دلیل نوزادان هنگام شیر خوردن مشکل دارند و شیر از بینی آن ها ممکن است خارج شود.
مشکلات شنوایی
کودکان مبتلا به این اختلالات بیشتر مستعد تجمع مایع در گوش میانی و عفونت گوش هستند و در صورتی که این مشکل درمان نشود ممکن است باعث کاهش شنوایی آن ها شود.
مشکلات گفتاری
این کودکان ممکن است در هنگام صحبت کردن و مکالمه دچار مشکل شوند و صدای آن ها ممکن است به خوبی منتقل نشود، البته همه کودکان این مشکلات را ندارند و با جراحی احتمالا این مشکل کامل برطرف می شود.
مشکلات دندانی
احتمال ابتلای این کودکان به مشکلات دندانی مانند پوسیدگی و دندان های از دست رفته، بد شکل یا جابه جا شده بیشتر است. ممکن است تعداد دندان این کودکان کم یا زیاد باشد و نیاز به درمان با ارتودنسی باشد.
مشکلات عاطفی یا اجتماعی
کودکان مبتلا به این اختلالات ممکن است از ظاهر خود خجالت بکشند و می تواند باعث بروز مشکلات عاطفی، اجتماعی یا رفتاری در مدرسه شود و باعث کاهش اعتماد به نفش آن ها شود.
شاید بخواهید درباره سونوگرافی IUGR هم بدانید می توانید مقاله سونوگرافی IUGR را مطالعه کنید.
آیا امکان پیشگیری از اختلال لب شکری وجود دارد؟
اختلال لب شکری (لب شکافته) یک ناهنجاری مادرزادی است که معمولاً در اوایل دوران بارداری رخ می‌دهد. اگرچه نمی‌توان به طور کامل از بروز این اختلال پیشگیری کرد، اما برخی اقدامات ممکن است خطر وقوع آن را کاهش دهند.
این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
- مصرف مکمل‌های اسید فولیک قبل از بارداری و در اوایل بارداری می‌تواند به کاهش خطر نقص‌های مادرزادی از جمله لب شکری کمک کند.
-مصرف دخانیات و الکل در دوران بارداری می‌تواند خطر بروز ناهنجاری‌های مادرزادی را افزایش دهد. بهتر است از مصرف این مواد پرهیز شود.
- بیماری‌های مزمن مانند دیابت می‌توانند خطر بروز نقص‌های مادرزادی را افزایش دهند. مدیریت و کنترل مناسب این بیماری‌ها قبل و در دوران بارداری می‌تواند مفید باشد.
- در صورتی که سابقه لب شکری در خانواده وجود دارد، مشاوره ژنتیک می‌تواند به زوج‌ها در ارزیابی خطر و تصمیم‌گیری‌های بهتر کمک کند.
- تغذیه مناسب و مصرف ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز بدن می‌تواند به سلامت عمومی بدن و کاهش خطر نقص‌های مادرزادی کمک کند.
سخنی از آقای دکتر غیاثوند
شکاف لب یا کام به دلیل تشکیل نشدن کامل لب و کام اتفاق می افتد اما این اختلالات در سونوگرافی معمولا قابل تشخیص است و میزان این شکاف هم قابل بررسی است. خانم های باردار نگران نباشند حتی اگر با سونوگرافی تشخیص داده نشود باز هم در زمان تولد می توان با معاینات تشخیص داد و بدون هیچ مشکلی این کودکان درمان می شوند.
اگر برای سونوگرافی های بارداری خود از مرکز اکباتان به سرپرستی دکتر بهنام غیاثوند تمایل به رزرو نوبت دارید، می توانید به راحتی از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام کنید.
